Coğrafya(Geography) Sorry for Turkish, MrMearns

Coğrafyanın inceleme alanı Dünya'dır.
Bu alan karmaşık bir sistem olduğundan bölümlere ayrılmıştır. İnsan ve etkinlikleri dışında kalan bölümü fiziki coğrafya, insan ve etkinliklerini inceleyen bölüme beşeri ve ekonomik coğrafya denir.


Coğrafyanın iki ana dalı var.

Fiziki (doğal) coğrafyanın bölümleri,
*Jeomorfoloji- Litosferi incler.
*Hidrografya- Hidrosferi inceler.
*Biyocoğrafya- Biyosferi inceler
*Klimatoloji- İklim olaylarını, atmosferi inceler.

Beşeri ve ekonomik coğrafyanın bölümleri,
*Nüfus coğrafyası
*Yerleşme coğrafyası
*Tarım coğrafyası
*Sanayi coğrafyası
*Ticaret coğrafyası
*Turizm coğrafyası



Dünya farklı sistemlerden oluşur bu sistemler (doğal sistemler) :
1.Litosfer: Dünya yüzeyini saran kabuk katmanıdır. Dağ, ova, plato gibi şekiller insan faaliyetlerini etkiler. Örneğin ova-plato bölgelerinde tarım yapılır. Litosfer üzerindeki yer şekillerinin oluşumunu jeomorfoloji inceler.
2. Hidrosfer: Dünya'daki tüm sular. Denizler, okyanuslar, kaynak suları, akarsular hepsi hidrosferin parçalarıdır. Güneş sisteminde diğer gezegenlerde bulunmaz. Hidrosferin özelliklerini inceleyen bilim dalı hidrografyadır.
3.Biyosfer: Canlıların yaşadığı katmandır. Bitki-hayvan yaşam alanlarını inceler. Biyocoğrafya canlı topluluğuyla bu sistem arasındaki ilişkileri araştırır.
4.Atmosfer: Yeryüzünü saran gaz tabakası. İnsan ve insan faaliyetlerini en çok etkileyen bölümdür. Rüzgarlar, yağış, sıcaklık, iklim olayları atmosferin içinde gerçekleşir. Klimatoloji tarafından incelenir.

Dünya sistemlerinde meydana gelen herhangi bir değişim başka bir sistemi etkileyebilir.
Örneğin, bir volkanik patlama sonucu yeryüzüne akan lavlar bir vadinin dışa açılan bölümünü kapatabilir. Bu tıkanıklık yeni bir gölün oluşumunu sağlayabilir. - Patlama sırasında havaya karışan volkanik gazlar güneş ışığının dünyaya ulaşmasını engelleyebilir, sıcaklık düşer ve canlılar etkilenir.
İnsanlar da doğal sistemleri etkiler. Petrol kullandığımızda, kıyılara dalgakıranlar yaptığımızda sistem ve sistemin öğelerinde değişikiğe seebep oluruz.



Bir haritanın özellikleri şunlardır.
*Dünya'nın tamamını ya da bir bölümünü gösterir.
*Kuşbakışı görünümdedir.
*Belli bir ölçek kullanılır. Bu ölçek haritada gösterilir.
*Yeryüzü genelde bir düzlem üserinde gösterilir.
*Paralel ve meridyenler belirtilir.
*Bir başlığı bulunur.
*Harita anahtarı(lejant) bulunur.


Ölçekler kesir ölçek ve çizgi ölçek olmak üzere ikiye ayrılır.

Kesir ölçek haritadaki 1 cm uzunluğun gerçekte kaç cm'ye eşit olduğunu gösterir. Pay daima 1'dir, payda gerçek uzunluktur.

Çizgi ölçek eşit parçalara bölünen doğru üzerinde gerçek uzunlukların belirtildiği ölçektir.

Örneğin: Çizgi ölçek 4 cm, 4 parçaya ayrılmış ve 10-0-10-20-30km ler gösterimiş. Bu demektir ki her cm 10 km'ye eşit. Ve kesir ölçek karşılı 1/1.000.000 cm olur.

Dikkat! Çizgi ölçeklerde uzunluk birimi farklı olabilir.



Projeksiyon Yöntemleri:

Dünyanın şeki geottir. Düzleme doğrudan doğruya aktarmak olanaksızdır. Baz kurallarla dünyanın eğri yüzeyindeki bilgiler düzleme aktarılır. Bu harita projeksiyonudur. Uzunluk, alan, oranlar, açılar değişime uğrar. Buna deformasyon denir.
1. Silindirik Projeksiyon: Bir kağıta siilindir biçimi verilerek küreye sarılır. Bu haritalarda kağıt ekvatora değer bu nedenle kutuplara gidildikçe şekiller bozulur. Olduğundan büyük görünür.
2.Konik Projeksiyon: Kağıda koni şekli verilir orta enlemlere değecek şekilde küre üzerine yerleştirilir. Orta enlemlerde bozulma azdır. Orta enlemlerden kutup ve ekvatora gidildikçe şekiller büyür.
3.Düzlemsel Projeksiyon: Kağıt düzlem şeklinde kutup noktalarına değecek şekilde yerleştirilir. Kağıdın küre yüzeyine değdiği yerde bozulma azdır.Uzaklaştıkça artar.


Kullanım amaçlarına göre haritalar genel haritalar ve özel haritalardır.
Genel Haritalar toplumun geniş kesiminde kullanılır, fiziki ve siyasi haritalardır.
Özel Haritalar, belli meslek gruplarında kullanılır. Jeoloji haritaları, maden haritaları, su kaynakları haritaları, depre haritaları gibi...

Ölçeklerine göre haritalar büyük, orta, ve küçük ölçekli haritalardır.
Büyük ölçekli haritaların ölçekleri 1/200.000 den büyüktür. Planlar bu gruba girer. Küçültme oranı az-gösterilen alan az olduğundan ayrıntılar fazladır.
Orta ölçekli haritaların ölçekleri 1/500.000 ve 1/200.000 arasındadır. Bazı atlas, duvar, karayolları haritaları bu gruptadır.
Küçük ölçekli haritaların ölçekleri 1/500.000 den küçüktür. Küçültme oranı fazla-gözterilen alan geniş olduğundan ayrıntılar azdır. Örneğin dünya haritalarının ölçekleri genelde 1/50.000.000 dan küçüktür.

Dikkat! Haritada ölçek küçüldükçe kesir ölçekteki payda büyür!


Haritalarda Yer Şekillerini Gösterme Yöntemleri:
1.Kabartma Yöntemi: Yer şekillerini gerçeğe en yakın gösteren haritalardır. Kullanımı sınırlı ve zordur.
2.Tarama Yöntemi: Yer şekillerine bağlı tarama yapılır. Eğimli yerlerde taramalar sık ve kalın, kısa. Eğimin azaldığı yerde taramalar uzun, ince ve seyrektir.
3.Gölgelendirme Yöntemi: Gölgelendirmeden yararlanılır. Işığın değişik açılarla geldiği varsayılır. Örneğin ışık 90' açıyla geldiği noktada eğimli yerler koyu, düz yerler açık tonda boyanır.
4.Renklendirme Yöntemi: Tek başına kullanılamaz. İzohips yöntemiyle birlikte kullanılır. Yükseltiler, derinlikler değişik renklerle gösterilir.

5.İzohips Yöntemi: Deniz seviyesine göre yükseltisi aynı olan noktaların birleştirilir, eğriler elde edilir. Bu eğriler eş yükselti eğrileri yani izohipslerdir. Yöntemse izohips yöntemidir. Haritalar bu yöntemle çizilir sonra işlenerek (renklendirilerek) son halini alır.

1.Öncelikle deniz seviyesine göre aynı yükseltideki yerler belirlenir.
2.Aynı noktalar birleştirilerek izohipsler elde edilir.
3.Bu işlemler yapılır, eğriler kağıt üzerine aktarılır.Temel kurallar:
*Haritalarda izohips aralık değerleri eşittir(ekuidistans). Haritadan haritaya değişiklik gösterebilir.
*Ölçek büyüdükçe izohips aralık değeri azalır, küçüldükçe artar.
*İzohipsler birbirini kesmezler.
*Çukur yerler ok işaretiyle gösterilir.
*V yaptıkları yerle akarsu vadileridir.
*İzohipslerin sık, yakın geçtiği yerlerde eğim fazladır.
*Kalın çizgiler akarsuları gösterir. Düzensiz akarsular kesik çizgili gösterilir.